RKD-lezing: Amsterdamse regentenstukken

Elke maand biedt het RKD onderzoekers een podium om recent onderzoek aan een breder publiek te communiceren. Op donderdag 18 februari spreekt Norbert Middelkoop, conservator schilderijen, tekeningen en prenten van het Amsterdam Museum.

Naast de schuttersstukken behoren de regentenstukken tot het typisch Hollandse culturele erfgoed. In de collectie van de stad Amsterdam bevinden zich zo’n zestig van deze groepsportretten, vervaardigd tussen 1615 en 1835. Sinds kort wordt daarvan een goede selectie getoond in de Hermitage Amsterdam. Eveneens zijn deze stukken in het Rijksmuseum en het Amsterdam Museum te zien. Een regentenstuk verbeeldt het goede bestuur van het afgebeelde college. Niet zonder reden wordt dat doorgaans aan de vergadertafel afgebeeld, hoewel er interessante uitzonderingen zijn.

In deze voordracht wordt stilgestaan bij het ontstaan van dit bijzondere genre. Waarom en door welke instellingen werden de eerste regentenstukken besteld en wat bepaalde het moment van een volgende opdracht? En wat gebeurde er wanneer de wanden van de regentenkamers gevuld waren? Ook komt de hiërarchie binnen het regentenstuk ter sprake; veelal zijn de namen bekend, maar wie is nu wie op het schilderij?

Toegangskaarten kosten €15,- (studenten tot 25 jaar €5,-) en zijn te bestellen via de RKD-webshop. Vrienden kunnen zich gratis aanmelden via hofstede@rkd.nl. Wilt u Vriend worden? Dit kan via de RKD-website. De lezing vindt plaats op donderdag 18 februari bij het RKD, Prins Willem Alexanderhof 5, Den Haag. Inloop vanaf 16.45 uur, lezing 17.00-18.00 uur. Na afloop van de lezing is er een borrel tot 19.00 uur.

Theatervoorstelling Aluin: 1600 Slag bij Nieuwpoort

Theatergroep Aluin speelt van 19 t/m 30 december in Theater Kikker te Utrecht de voorstelling 1600 Slag bij Nieuwpoort.

Om de kerstvrede te ervaren is het altijd goed om eerst getuige van een oorlog te zijn. Wij nodigen u van harte uit voor 1600 Slag bij Nieuwpoort: een gloednieuw stuk over onze eigen geschiedenis en over de hoogtijdagen van het wonderduo Maurits van Nassau en Johan van Oldenbarnevelt. Leiderschap en samenwerking, hoogmoed en behoedzaamheid, werkelijkheid en beeldvorming zijn de thema’s die langskomen in het dynamische, meeslepende en vaak hilarische, historisch behoorlijk juiste 1600 Slag bij Nieuwpoort.

Rondom de voorstelling wordt bovendien een randprogramma georganiseerd. Op zaterdag 19, woensdag 23, zondag 27 en woensdag 30 december zal er om 19.30 uur, voor aanvang van de voorstelling, een talkshow plaatsvinden met de titel ‘Trots of schaamte?’ Op zondag 20, zondag 27 en dinsdag 29 december is er voorafgaande aan de matineevoorstelling een stadswandeling met herinneringen uit de Gouden Eeuw in Utrecht.

Voor meer informatie (over zowel de voorstelling als het randprogramma) en het reserveren van kaarten kijkt u hier.

Achtste Huygens-Descarteslezing: Mapping the miracle

Op woensdag 25 november 2015 vindt in het Teylers Museum te Haarlem de achtste Huygens-Descarteslezing plaats. Prof. dr. Renate Dürr (Universität Tübingen) zal spreken over ‘Mapping the miracle: empirical approaches in the Exodus debate of the 18th century’.

The Huygens-Descartes Lecture will discuss the work of the Jesuit Jean-Claude Sicard (1677-1726), provincial leader of the Jesuits in Cairo and missionary of the Copts in Egypt. Commissioned by the French Regency, Sicard travelled Egypt extensively to produce the first reliable maps of both contemporary and ancient Egypt. In the process, he discovered amongst others the ruins of Thebes and the Great Labyrinth, and was the first to describe, measure and sketch many ancient sites.

One particular question that occupied Sicard is that of the Old Testament’s Exodus account. Especially after Spinoza’s discussion of the miracle of the Red Sea and Pierre Bayle’s critical reactions, the story of the Israelites’ Crossing became a litmus test for the Old Testament in the eighteenth century, regardless of whether one aimed to confirm or challenge the credibility of biblical texts. Whereas this debate has been interpreted as mostly a Protestant affair in literature until now, the Huygens-Descartes lecture will focus on the Jesuits’ impact on the debate – an impact that was grounded on their experience in situ and their penchant for empirical verification.

By focusing on empiricism in Historical Critical Biblicism, the Huygens-Descartes lecture takes an unconventional path in talking about the Exodus debate within the European Republic of Letters in the 18th century. Since the empirical knowledge that played such a vital role in the debate came from Egypt, Renate Dürr will discuss the ways of gathering and transferring knowledge from abroad to Europe, the importance of the publishing houses in the process of recreating this information and the Jesuits’ impact on the Early Enlightenment.

De lezing begint om 15.30 uur in de Gehoorzaal. Na de lezing bent u uitgenodigd voor een receptie. Aan het bijwonen van de lezing zijn geen kosten verbonden; aanmelding is niet nodig. De voertaal is Engels. Meer informatie vindt u hier.

Studiemiddag SVVT: Emoties in de vroegmoderne tijd

Op vrijdag 6 november 2015 organiseert de SVVT (Stichting Vrouwengeschiedenis van de Vroegmoderne Tijd) een najaarsstudiemiddag rond het thema ‘Emoties in de vroegmoderne tijd’.

De geschiedenis van emoties is al enkele decennia een rijzende ster binnen het internationale onderzoek naar de vroegmoderne cultuurgeschiedenis. Ook Nederland blijft niet achter en in 2011 is het onderzoekscentrum ACCESS (Amsterdam Centre for Cross-Disciplinary Emotion and Sensory Studies) opgericht: een interdisciplinair platform dat een keur aan wetenschappers bijeenbrengt die de culturele productie en expressie van emoties bestuderen. Als locatie is gekozen voor de thuisbasis van ACCESS, de Vrije Universiteit van Amsterdam waar op dit moment de mooie tentoonstelling ‘Compassie in de vroegmoderne tijd’ te bezichtigen is. Het programma bestaat uit een inleiding op de tentoonstelling van samensteller Kristine Steenbergh. Vervolgens zullen twee van de oprichters van ACCESS, Inger Leemans en Erika Kuijpers, spreken over hun recente onderzoek.

Deelname is gratis. In verband met de catering wordt aanmelden bij Lieke van Deinsen (l.vandeinsen@let.ru.nl) bijzonder op prijs gesteld. Het programma, dat ook meer praktische informatie informatie bevat, kunt u hier downloaden.

Call for papers Tradition and / or Modernity: Literary, Historical and Cultural Perspectives (1660-1940)

What did it mean to define oneself as ‘modern’ in Europe during the period extending from Enlightenment ‘modernity’ to the early 20th-century modernist movement in the arts? How were national self-definitions in Europe linked during this period to (perceived) modernity, most often in opposition to (perceived) tradition? In other words, what is modernity, when and how did it begin (and has it already ended)? Have we in fact ever been modern? Is there one modernity, or are there multiple modernities?

The Radboud University Faculty of Arts is pleased to present a conference that will address these questions related to the concept of modernity from the Enlightenment to the early 20th century. Bringing together scholars from different disciplinary traditions, the purpose of this conference is to take stock of the latest developments in discussions on modernity, and examine their implications for our understanding of history, religion, national identities and literature.

Het congres vindt op 26 en 27 mei 2016 aan de Radboud Universiteit plaats. Papers kunnen tot uiterlijk 1 oktober 2015 ingediend worden. Meer informatie over het indienen, mogelijke thema’s en sprekers vindt u in de volledige call for papers, die u hier kunt downloaden.

Jaarcongres VNVNG: De sacrale ruimte in de vroegmoderne stad

Kerken, kloosters en andere instellingen met een kerkelijke of semi-­kerkelijke functie namen in de middeleeuwse steden letterlijk en figuurlijk een belangrijke plaats in. Dit bleef zo in de vroegmoderne tijd, maar de politieke en religieuze veranderingsprocessen zorgden wel voor een aantal belangrijke wijzigingen. De ontwikkelingen in de Nederlanden vormen daar een treffende illustratie van. In het laatste derde van de zestiende eeuw zorgden de Opstand en de strijd tussen katholieken en protestanten voor een gevecht om de sacrale ruimte.

De uitkomst van die strijd leidde tot aanzienlijke verschillen in de Habsburgse Nederlanden en in de door protestanten gedomineerde Republiek. In de Zuidelijke Nederlanden leidden de bouw van nieuwe kerken en kloosters en de herinrichting van bestaande complexen tot een hertekening en een nieuwe profilering van het sacrale landschap. In de steden van het Noorden veroorzaakte de vaak seculiere herbestemming van de vele kerken en kloosters belangrijke wijzigingen in het stedelijke landschap: de publieke ruimte leek toe te nemen. De status van de bevoorrechte gereformeerde kerk en de positie van een aantal verboden en/of gedoogde religieuze groepen (katholieken, lutheranen, doopsgezinden) zorgden bovendien voor een complexe herordening van de sacrale, stedelijke ruimte en een nieuwe, in de praktijk te bepalen, grens tussen de private (sacrale) en publieke ruimte. Wat betekende dit voor het ruimtelijke gebruik en ervaren van het nieuwe stedelijke landschap?

Het jaarcongres van de Vlaams-­Nederlandse Vereniging voor Nieuwe Geschiedenis, dat op 30 oktober 2015 in Amsterdam plaatsvindt, wenst aan de hand van een aantal casestudies aandacht te besteden aan de evolutie en de functie van de stedelijke sacrale ruimte in de vroegmoderne Nederlanden. De toegang tot het congres (inclusief koffie, thee, lunch en receptie) kost 20 euro (10 euro voor masterstudenten). Voor meer informatie over aanmelding (vóór 20 oktober) en het programma bekijkt u de folder en de website van de VNVNG.

Masterclass bronnenkritiek: Beeld en woord in de vroegmoderne tijd

dr. Heidi de Mare

Hoe ga je om met historisch beeldmateriaal? Hoe divers historisch onderzoek ook is, velen krijgen met beelden te maken – zoals schilderij, architectuurtekening, embleem, geometrische figuur, medische prent, technisch ontwerp, kosmologisch wereldbeeld. De vraag is wat de rol van het beeld is als bron in het eigen onderzoek. In mijn eigen promotieonderzoek heb ik van historici geleerd hoe belangrijk bronnenkritiek is en die kennis heb ik ter harte genomen in mijn analyse van uiteenlopende soorten vroegmoderne beelden. Doel van deze masterclass is drieledig: a) gedisciplineerd te leren kijken naar historische beelden, b) kennis te nemen van het vroegmoderne denken over beelden en c) te reflecteren over de gangbare omgang met historische beelden in moderne vakgebieden (in termen van de kunstgeschiedenis, wetenschapsgeschiedenis, techniekgeschiedenis, historische letterkunde).

Voor meer informatie over inhoud en vorm van de masterclass, literatuur, kosten en locatie, zie de website van het instituut voor maatschappelijke verbeelding (stichting IVMV). Voor aanmelding (vóór 1 september 2015) en contact mailt u naar heididemare.ivmv@gmail.com.

Literatuur: Heidi de Mare, Huiselijke taferelen. De veranderende rol van het beeld in de Gouden Eeuw (cum laude proefschrift, Vantilt 2012), meer literatuur volgt.

Conference Art and Science in the Early Modern Low Countries

On September 17 and 18, 2015, Amsterdam is to host the conference Art and Science in the Early Modern Low Countries (ca 1560-1730), organized by the Rijksmuseum and the Huygens Institute for the History of the Netherlands.

Prior to the eighteenth century, ‘art’ and ‘science’ were often considered complementary, rather than opposite, expressions of human culture. They enlightened one another: through comparable curiosity, knowledge and observation of the world, but also in their resulting products: paintings, prints, books, maps, anatomical preservations, life casts, and many others. Scholars, craftsmen and artists often engaged in observing and representing nature, in close cooperation.

During the sixteenth and seventeenth century, it was the Low Countries that emerged as a center of artistic and scientific innovation and creativity, and as central points in the exchange of goods, knowledge and skill. It is certainly no coincidence that the outburst of artistic productivity in the Netherlands, both the South and the North, coincided with the ‘Scientific Revolution’.

The conference Art and Science in the Early Modern Low Countries wants to contribute to the dialogue between experts in the history of art, historians of science, and all those interested in the visual and material culture of the sixteenth and seventeenth-century Netherlands. The conference focuses on historical objects, images, works or art or texts that represent the combination of art and science, and looks at their origin and intended audience. Sessions are, amongst others, devoted to the culture of collecting; modes of representing living nature; the influence of new optical devices on the arts; and the impact of travels abroad on representations of the world.

Although the emphasis of the conference will be on the Low Countries, both the South and the North, several contributions also include developments elsewhere in Europe. This way, it hopes to offer a broad overview of the way in which art and science came together in the early modern Low Countries.

Toegang tot beide dagen kost 95 euro (45 euro voor studenten). Klik hier voor meer informatie over aanmelding (mogelijk tot 14 september 2015) en het (voorlopige) programma.

28 mei 2015: Nacht van de Geschiedenis

Er is weer een Nacht van de Geschiedenis in Groningen: Diskursi organiseert donderdag 28 mei de Nacht van de Geschiedenis in de Der Aa-kerk met verschillende lezingen door prominente sprekers. De Nacht van de Geschiedenis gaat dit jaar over ‘Hoe maak je Geschiedenis?’ Hier zullen verschillende thema’s van de geschiedenis behandeld worden. Er zullen vier hoofdlezingen zijn. Professor Ankersmit trapt af met een historische kijk op het politieke bestel. Daarna zal wethouder Gijsbertsen een lezing geven over de politiek en geschiedenis.

Na de eerste twee lezingen wordt er een uur lang een afwisselend programma geboden: lezingen op de gewelven en in de toren, studenten die hun masterscriptie behandelen in de sacristie, stands van historische verenigingen, en presentatie van bijzondere archiefstukken van de Groninger Archieven. Maar gewoon met een drankje bijpraten kan ook.

Na dit uur gaat het hoofdprogramma verder en zal journalist Jelle Brandt Corstius spreken over hoe de Rus zijn verleden ziet, waarna Stefan van der Poel zal afsluiten met een lezing over Joodse stadjers. Onder muzikale begeleiding van Robbie de Groot is er na afloop nog ruimte voor een verhitte discussie en een borrel in het koor van de kerk.

Congres Knowledgeable Youngsters: Youth, Media and Early Modern Knowledge Societies

Hoe leerden jongeren in de vroegmoderne tijd om tekstuele en visuele media te gebruiken, en hoe werden ze zo vaardig om bij te dragen aan de belangrijke wetenschappelijke, culturele, economische en sociale ontwikkelingen die zich in die periode voordeden? Op het internationale congres Knowledgeable Youngsters staan die vragen centraal.

Recent onderzoek laat zien dat West-Europese volwassenen in de periode 1500-1800 steeds vaardiger werden met media en daardoor konden bijdragen aan revolutionaire kennisontwikkelingen. Maar er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de dynamiek tussen de snel ontwikkelende kenniscultuur en de rol van de jeugd, terwijl we wel weten dat jeugdculturen een belangrijke motor vormen achter sociale veranderingen en creatieve ontwikkelingen.

Knowledgeable Youngsters brengt onderzoekers van verschillende disciplines samen, om een breed scala aan onderwijs- en mediacontexten onder de loep te nemen. We hebben interesse in het onderwijs op zowel scholen als ambachtswerkplaatsen, en in de ontwikkeling van zowel elitaire jongedames als wezen in de stad. We analyseren daartoe heel verschillende typen bronnen: papieren werktuigen waarmee de jeugd leerde rekenen, notitieboeken waarin jongeren actief op de wereld reflecteerden, en jeugdboeken met nieuwe didactische vondsten. Zo geeft Knowledgeable Youngers een nieuwe impuls aan het onderzoek naar de relatie tussen mediageletterdheid, kennisproductie en de vroegmoderne jeugd.

Het congres vindt op 26 en 27 juni 2015 plaats in Utrecht. De toegang kost tien euro per dag en is gratis voor mensen die geen gebruik maken van de lunch. Voor het programma en informatie over aanmelden klikt u hier.